ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਸਚੁੱਜੀ ਵਰਤੋਂ

ਫਲਦਾਰ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੋ

ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਾਧੇ ਲਈ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਧੁੱਪ ਅਤੇ ਸਹੀ ਤਾਪਮਾਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਬਾਗਾਂ ਜਾਂ ਘਰੇਲੂ ਪੱਧਰ ਤੇ ਲਾਏ ਗਏ ਬੂਟਿਆਂ ਦਾ ਵਧੀਆ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਕਿਉਂਕਿ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਮਿਕਦਾਰ ਅਤੇ ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਪਾਉਣ ਸੰਬੰਧੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਬੂਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਬਾਗਬਾਨ ਕਿਸਾਨ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ। ਜੇਕਰ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਤਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵੀ ਬਰਬਾਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਤੇ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਤੇ ਉਪਲੱਬਧਾ ਕਰਵਾਉਣਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਉਪਜ ਤੇ ਵਧੀਆ ਮੁਨਾਫਾ ਹੋ ਸਕੇ।

1. ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ:-

ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਢੰਗ ਤੇ ਹੀ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਚੁਣਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਢੰਗ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ:-

(i) ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਦੇ ਨਾਲ ਨੇੜੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ:- ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਬੂਟੇ ਦੇ ਤਣੇ ਦੇ ਨਾਲੋਂ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਦੂਰੀ ਤੇ ਖਾਦ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

(ii)ਬੂਟੇ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਰਾਹੀਂ:- ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਘੁੱਲਣਸ਼ੀਲ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬੂਟੇ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਉਪਰ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ ਸਪਰੇਅ ਪੰਪ ਨਾਲ ਸਪਰੇਅ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਾ ਕਰਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਸ਼ੂਖਮ ਤੱਤ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਾ ਲਈ ਵਰਤਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਗਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰਫਲ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸਪਰੇਅ ਪੰਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਾਸ਼ਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖਾਦ ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਮਿਕਦਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਿਕਦਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪੱਤੇ ਝੁਲਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

(ii) ਫਰਟੀਗੇਸ਼ਨ ਵਿਧੀ:- ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਖਾਦ ਵੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੂਟੇ ਦੇ ਤਣੇ ਦੁਆਲੇ ਡਰਿਪ ਪਾਇਪਾਂ ਰਾਹੀਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਾ ਕਰਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਨਾਲ 20 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਵੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਵੋਂ ਢੁੱਕਵੀਂ ਅਵਸਥਾ ਦੌਰਾਨ ਕਰੋ ‘ਕਿੰਨੂ' ਤੁੜਾਈ

2. ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਮਿਕਦਾਰ (ਮਾਤਰਾ):-

ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਤੇ ਪਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬਨਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਮੇਂ ਤੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਬੇਲੋੜੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਖਾਦ ਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੂਟੇ ਦੇ ਵਧੀਆ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਫ਼ਲ ਦੀ ਵਧੀਆ ਗੁਣਵਤਾ ਲਈ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਤੇ ਸਹੀ ਮਿਕਦਾਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਬੂਟੇ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪੜਾਵਾਂ ਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਾ ਕਰਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। ਹੇਠ ਦਿੱਤੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖ- ਵੱਖ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਮੁਤਾਬਕ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ,ਲੁਧਿਆਣਾ ਵੱਲੋਂ ਬੂਟੇ ਦੇ ਵਧੀਆ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਉਮਰ ਮੁਬਾਤਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਮਿਕਦਾਰ ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟੇ	ਉਮਰ (ਸਾਲ)	ਮਾਤਰਾ (ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਬੂਟਾ)				ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ ਤੇ ਸਮਾਂ
		ਰੂੜੀ ਖਾਦ (ਕਿਲੋ)	ਯੂਰੀਆ	ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ	ਪੋਟਾਸ਼
ਨਿੰਬੂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਬੂਟੇ (ਕਿੰਨੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ)	1-3	5-20	110-330	--	--	ਰੂੜੀ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ, ਅੱਧਾ ਯੂਰੀਆ ਮੱਧ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਤੇ ਅੱਧਾ ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਓ।
	4-6	25-50	440-550	--	--
	7-9	60-90	660-880	--	--
	10 ਤੋਂ ਉਪਰ	100	880-1760	--	--
ਕਿੰਨੂ	1-3	10-30	240-720	--	185-550	ਸਾਰੀ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ। ਅੱਧਾ ਯੂਰੀਆ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਤੇ ਬਾਕੀ ਅੱਧਾ ਅਪ੍ਰੈਲ-ਮਈ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। ਸੁਪਰ ਫਾਸਫੇਟ ਵੀ ਯੂਰੀਆ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਪਾ ਦਿਓ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੇਵਲ ਨੀਮ ਪਹਾੜੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੋਟਾਸ਼, ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਨਾਲ ਪਾ ਦਿਓ।
	4-7	40-80	970-1690	1370-2400	735-1285
	8 ਤੋਂ ਉਪਰ	100	1940	2730	1465
ਅੰਬ	1-3	5-20	100-200	250-500	175-350	ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਓ। ਅੱਧਾ ਯੂਰੀਆ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਤੇ ਬਾਕੀ ਦਾ ਅੱਧਾ ਯੂਰੀਆ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। ਜਿਸ ਸਾਲ ਫ਼ਲ ਲੱਗੇ ਹੋਣ, ਜੂਨ ਵਿੱਚ 500 ਗਰਾਮ ਯੂਰੀਆ ਵਾਧੂ ਪਾਓ।
	4-6	25-50	200-400	500-750	350-700
	7-9	60-90	400-500	750-1000	700-1000
	10 ਤੋਂ ਉਪਰ	100	500	1000	1000
ਲੀਚੀ	1-3	10-20	150-500	200-600	60-150	ਰੂੜੀ, ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ, ਅੱਧਾ ਯੂਰੀਆ ਅੱਧ ਫਰਵਰੀ ਅਤੇ  ਬਾਕੀ  ਅੱਧਾ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਓ।
	4-6	25-40	500-1000	750-1250	200-300
	7-10	40-50	1000-1500	1500-2000	300-500
	10 ਤੋਂ ਉਪਰ	60	1600	2250	600
ਆੜੂ	1-2	10-15	180-360	190-380	150-300	ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਰੂੜੀ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ, ਅੱਧਾ ਯੂਰੀਆ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਕਾਂਟ-ਛਾਂਟ ਮਗਰੋਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਅੱਧਾ ਯੂਰੀਆ  ਫ਼ਲ ਪੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਓ।
	3-4	20-25	540-1000	570-760	450-830
	5 ਤੋਂ ਉਪਰ	25	1000	760	830
ਅਮਰੂਦ	1-3	10-20	150-200	500-1500	100-400	ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਮਈ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। ਰਾਸਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਮਈ-ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਪਾਓ।
	4-6	25-40	300-600	1600-2000	600-1000
	7-10	40-50	750-1000	2000-2500	1100-1500
	10 ਤੋਂ ਉਪਰ	50	1000	2500	1500
ਨਾਖ਼	1-3	10-20	100-300	200-600	150-450	ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ, ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਦਸੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਪਾਓ। ਅੱਧੀ ਯੂਰੀਆ ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਅੱਧੀ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲ ਪੈਣ ਤੇ ਪਾਓ।
	4-6	25-35	400-600	800-1200	600-900
	7-9	40-50	700-900	1400-1800	1050-1350
	10 ਤੋਂ ਉਪਰ	50	1000	2000	1500
ਅਲੂਚਾ	1-2	6-12	60-120	95-190	60-120	ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਰੂੜੀ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। ਅੱਧਾ ਯੂਰੀਆ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਕਾਂਟ-ਛਾਂਟ ਮਗਰੋਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਅੱਧਾ ਯੂਰੀਆ ਫ਼ਲ ਪੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਓ।
	3-4	18-24	180-240	285-380	180-240
	5-6	30-36	300-360	475-570	300-360
	6 ਤੋਂ ਉਪਰ	36	360	570	360
ਅੰਗੂਰ	1	20	400	1500	250	ਰੂੜੀ, ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਅਤੇ ਅੱਧੀ ਯੂਰੀਆ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਕਾਂਟ-ਛਾਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਓ। ਬਾਕੀ ਅੱਧੀ ਯੂਰੀਆ ਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਫ਼ਲ ਪੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਪਾਓ।
	2	35	500	2500	350
	3	50	600	3500	500
	4	65	800	4000	650
	5 ਤੋਂ ਉਪਰ	80	1000	4500	800
ਬੇਰ	1	20	200	250	--	ਰੂੜੀ ਮਈ-ਜੂਨ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਪਾ ਦਿਓ। ਅੱਧਾ ਯੂਰੀਆ ਜੁਲਾਈ-ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਅੱਧਾ ਫੁੱਲ ਪੈਣ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਪਾਓ।
	2	40	400	500	--
	3	60	600	1000	--
	4	80	800	1250	--
	5 ਤੋਂ ਉਪਰ	100	1000	1500	--
ਆਂਵਲਾ	1-5	20-15	550-110	--	--	ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ  ਅਤੇ ਯੂਰੀਆ ਜੁਲਾਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪਾਓ।
	6-10	40-30	660-1100	--	--
ਅਨਾਰ	1	5	50	--	--	ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦਸੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। ਅੱਧੀ ਯੂਰੀਆ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਅੱਧੀ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਪਾਓ।
	2	10	100	--	--
	3	15	150	--	--
	4	20	200	--	--
	5 ਤੋਂ ਉਪਰ	25	250	--	--
ਚੀਕੂ	3-1	25	660-220	900-300	250-75	ਦੇਸੀ ਰੂੜੀ, ਫਾਸਫੋਰਸ, ਪੋਟਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦਸੰਬਰ-ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। ਅੱਧੀ ਯੂਰੀਆ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਜੁਲਾਈ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਪਾਓ।
	6-4	50	1300-880	1860-1240	500-340
	9-7	75	2000-1550	2800-2200	700-600
	10  ਤੋਂ ਉਪਰ	100	2200	3100	850
ਲੁਕਾਠ	1-3	20-10	500-150	500-200	400-150	ਰੂੜੀ, ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। ਅੱਧੀ ਯੂਰੀਆ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਅੱਧੀ ਜਨਵਰੀ-ਫ਼ਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਪਾਓ।
	3-6	40-25	600-750	750-500	1000-600
	6-10	50-40	1000-800	2000-1500	1500-1100
	10 ਤੋਂ ਉਪਰ	50	1000	2000	1500

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਕਿੰਨੂ ਮੈਂਡਰਿਨ ਦੀ ਚੰਗੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਸੁਝਾਅ, ਗੂੰਦੀਆ ਰੋਗ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਤਰੀਕੇ

ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਸਚੁੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਧਿਆਨਯੋਗ ਗੱਲਾਂ:-

● ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਨਦੀਨ ਰਹਿਤ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮਿਕਦਾਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਾ ਕਰਾਈ ਜਾ ਸਕੇ।

● ਚੰਗੀ ਅਤੇ ਗਲੀ-ਸੜੀ ਰੂੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

● ਰੂੜੀ/ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਆਲੇ- ਦੁਆਲੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਦੌਰ ਵਿੱਚ, ਬੂਟੇ ਦੇ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਪਾਉ। ਬੂਟੇ ਦੇ ਦੌਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਉ ਤਾਂ ਜੋ ਬੂਟੇ ਦੀ ਸਾਰੀ ਛੱਤਰੀ ਘੇਰ ਲੈਣ।

● ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਬੂਟੇ ਦੇ ਤਣੇ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾ ਪਾਉ, ਕਿਉਂਕਿ ਤਣੇ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਖ਼ੁਰਾਕ ਖੇਤਰ ਨਹੀ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਤਣੇ ਤੋਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੁਰਪੇ ਜਾਂ ਕਹੀ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਰਲਾ ਦਿਓ।

● ਪੁਰਾਣੇ ਬਾਗਾਂ ਵਿੱਚ, ਵੱਡੇ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਖਾਦ ਪਾਉ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਬਾਗ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਬਾਗਬਾਨ ਜਾਂ ਘਰੇਲੂ ਪੱਧਰ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਪਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਬੂਟਿਆਂ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਫੱਲ ਅਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।

ਬਲਵੀਰ ਕੌਰ ਅਤੇ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬੌਂਸ
ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ, ਜਲੰਧਰ, ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ