ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਖੇਤੀ
ਅੱਜ ਅੱਸੀ ਆਪਣੇ ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਪੜਿਆ ਅਤੇ ਸੁਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਰ ਅੱਜ ਅੱਸੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਖੇਤੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਵਾਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਧੰਦਾ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਰੁਝਾਣ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਵੱਧ ਆਮਦਨ ਲਈ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਨਵੇਕਲੇ ਤਜਰਬੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿਸਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਕਣਕ ਉਗਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਬੜੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਫਸਲ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਆਮ ਕਣਕ ਨਾਲੋਂ ਦੁੱਗਣੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਵੀ ਖਾਸ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਬੀਜ ਵੀ ਰਵਾਇਤੀ ਕਣਕ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫੀ ਘੱਟ ਪਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਕਣਕ ਦੀ ਖੇਤੀ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਸਣੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਖਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇਗਾ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵੱਲ ਰੁਝਾਨ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਣਕ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਆਮ ਕਣਕ ਵਰਗੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਸ਼ਤ ਵੀ ਆਮ ਕਣਕ ਵਰਗੀ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਔਸ਼ਧੀ ਗੁਣਾਂ ਕਾਰਨ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।
ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੇ ਔਸ਼ਧੀ ਗੁਣ
ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਐਂਥਰੋਸਾਈਨਿਨ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਐਂਟੀ-ਆਕਸੀਡੈਂਟ ਅਤੇ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕ ਹੈ, ਜੋ ਹਾਰਟ ਅਟੈਕ, ਕੈਂਸਰ, ਸ਼ੂਗਰ, ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਅ, ਗੋਡਿਆਂ ਦੇ ਦਰਦ, ਅਨੀਮੀਆ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕਾਰਗਰ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਰੰਗ ਅਤੇ ਸੁਆਦ ਵਿੱਚ ਆਮ ਕਣਕ ਨਾਲੋਂ ਥੋੜੀ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਖੇਤੀ
-ਸੀਡ ਡਰਿੱਲ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਕੇ ਖਾਦ ਅਤੇ ਬੀਜ ਦੀ ਬਚਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
-ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਆਮ ਕਣਕ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਭਰਾ ਮੰਡੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਤੋਂ ਬੀਜ ਖਰੀਦ ਕੇ ਬੀਜ ਸਕਦੇ ਹਨ।
-ਬੀਜ ਖਰੀਦਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੀਜ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
-ਜੇਕਰ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਧਾਰਨ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ 100 ਕਿਲੋ ਅਤੇ ਮੋਟੇ ਅਨਾਜ 125 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
-ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਛਿੜਕਾਅ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਸਾਧਾਰਨ ਦਾਣੇ 125 ਕਿਲੋ, ਮੋਟੇ ਦਾਣੇ 150 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਰਤਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
-ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਮ੍ਹਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ। ਇਹ ਸਹੂਲਤ ਸਰਕਾਰੀ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਫ਼ਤ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।
-ਜੇਕਰ ਬੀਜ ਦੀ ਉਗਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਘੱਟ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜ ਦੀ ਦਰ ਵਧਾਓ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਬੀਜ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ, ਬੀਜ ਕਾਰਬਾਕਸੀਨ, ਅਜ਼ਾਟੋਵੈਕਟਰ ਅਤੇ ਪੀਐਸਵੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਇਲਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
-ਸੀਮਤ ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਗਾਈ ਹੋਈ ਨਦੀਨ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਬਿਜਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, 75 ਕਿਲੋ ਅਤੇ ਮੋਟੇ ਅਨਾਜ ਨੂੰ 100 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਆਮ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸ ਸਮੇਂ ਕਰੀਏ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ
ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਵੀ ਆਮ ਸਿੰਜਾਈ ਵਾਲੀ ਕਣਕ ਵਾਂਗ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕਣਕ ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨਵੰਬਰ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਲਈ ਖਾਦ
ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਕ ਅਤੇ ਯੂਰੀਆ ਪਾਓ ਅਤੇ ਡਰਿੱਲ ਰਾਹੀਂ ਡੀਏਪੀ ਖਾਦ ਪਾਓ। ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ 50 ਕਿਲੋ ਡੀਏਪੀ, 45 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ, 20 ਕਿਲੋ ਮਿਊਰੇਟ ਪੋਟਾਸ਼ ਅਤੇ 10 ਕਿਲੋ ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫੇਟ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਓ। ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਸਮੇਂ 60 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਪਾਉ।
ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ
ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਕਰੋ। ਬੀਜ ਫੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੰਢਾਂ ਦੇ ਬਣਨ ਵੇਲੇ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਪੱਕਣ ਸਮੇਂ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਵਾਢੀ ਅਤੇ ਉਪਜ
ਜਦੋਂ ਕਣਕ ਦੇ ਦਾਣੇ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 20-25 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਦੇ ਝਾੜ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿੱਘਾ ਝਾੜ 10 ਤੋਂ 12 ਕੁਇੰਟਲ ਤੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਮਾਓ
ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਕਾਲੀ ਕਣਕ 4000 ਤੋਂ 6000 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਇੰਟਲ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਿਕ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹੋਰ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨਾਲੋਂ ਦੁੱਗਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਝੋਨੇ ਦੀਆਂ ਇਹ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇਣਗੀਆਂ ਚੰਗਾ ਝਾੜ! ਜਾਣੋ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਨਬੀ ਨੇ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ
ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨਬੀ (ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਗਰੀ ਫੂਡ ਬਾਇਓਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ) ਮੋਹਾਲੀ, ਪੰਜਾਬ ਦੁਆਰਾ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਇਹ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਨਬੀ ਕੋਲ ਇਸਦਾ ਪੇਟੈਂਟ ਵੀ ਹੈ। ਨਬੀ ਦੀ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਅਤੇ ਬਲੈਕ ਵ੍ਹੀਟ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਹੈੱਡ ਡਾ. ਮੋਨਿਕਾ ਗਰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਨਬੀ ਨੇ ਕਾਲੀ, ਨੀਲੀ ਅਤੇ ਜਾਮਨੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਣਕ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਨਬੀ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੀਜ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਕਿਸਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕਣਕ ਦਾ ਬੀਜ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਕਿਸਾਨ ਇੱਥੋਂ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦਾ ਬੀਜ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹਨ
ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਨਵੀਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਚੋਣਵੇਂ ਕਿਸਾਨ ਹੀ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਘੱਟ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਬੀਜ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਅਜਿਹੇ ਕਿਸਾਨ ਜੋ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦੇ ਇੱਛੁਕ ਹਨ ਉਹ 6267086404 'ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਕਰਕੇ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦਾ ਬੀਜ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਹੁਣ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਆਮ ਕਣਕ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਣਕ ਦੀ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਮੰਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਰਾਮਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕਾਫੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਹੁਣ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਿਸਾਨ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਬੰਪਰ ਕਮਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਣਕ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਰਕਬਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
Summary in English: Black wheat farming profitable business! Farmers' fortunes change!
